Ξεκινάμε με την ανάβαση στο βουνό, στα πλαίσια ενός τρίπτυχου άρθρων “Βουνό-Θάλασσα-Αυτοκίνητο”, ύστερα από το άρθρο της προετοιμασίας του κουτιού Πρώτων Βοηθειών για παιδιά. Αρχίζουμε με το βουνό, γιατί λίγη ανθρώπινη βοήθεια θα συναντήσει κανείς κατά την ανάβασή του, με σημεία ακάλυπτα από τηλεφωνικό δίκτυο και το ταξίδι πρέπει να έχει οργανωθεί στην τελειότητα του πριν την αφετηρία. Όταν λέμε ανάβαση στο βουνό, δεν εννοούμε την κατάκτησή του, αλλά την αναμέτρηση μαζί του κι όποια μετακίνηση γίνεται πάνω του, με τα θορυβώδη οχήματα υψηλού κυβισμού από την πόλη, ενέχει τον κίνδυνο της πρόκλησης της τοπικής άγριας πανίδας (βλ. δάγκωμα αλεπούς σε παιδί το 2021 στο Πήλιο), την ενόχληση των ντόπιων και των περιπατητών στα μονοπάτια, για τον λόγο αυτό αφήνουμε τα μεταφορικά μέσα σε χαμηλότερα σημεία και συνεχίζουμε την ομαδική πεζοπορία ως εκεί που αντέχουμε.

Οι λόγοι που οδηγούν τους γονείς να ταξιδέψουν με τα παιδιά τους σε ένα ορεινό περιβάλλον είναι πολλοί: από την ευχαρίστηση του εξωτερικού τοπίου μέχρι την λεπτομερή παρατήρηση της φύσης, από την αναζήτηση της περιπέτειας σε μια υγιεινή ζωή με στόχο την σωματική και ψυχική ευεξία. Ωστόσο, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η κατάκτηση ορισμένων υψομέτρων και οι ξαφνικές αλλαγές υψομέτρου μπορεί να ενέχουν κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία: στην πραγματικότητα, ένα ταξίδι σε διαφορετικό περιβάλλον από το συνηθισμένο, σε ένα παιδί κάτω των 3 ετών, μπορεί να προκαλέσει φυσιολογικές αλλαγές που είναι δύσκολο να διακριθούν από τις πραγματικές παθολογίες που συνδέονται με τις αλλαγές στο υψόμετρο. Πρέπει να αναλογιστούμε ότι ο οργανισμός ενός παιδιού βρίσκεται ακόμη σε φάση ανάπτυξης και ότι η θερμική ρύθμιση και η ικανότητα προσαρμογής στην υποξία δεν είναι ακόμη ώριμες. Επομένως, η επίβλεψη των ενηλίκων είναι θεμελιώδης.

Υψόμετρο

Καθώς ανεβαίνετε σε υψόμετρο, η βαρομετρική πίεση μειώνεται σταδιακά και αυτό σημαίνει επίσης ότι η πίεση του οξυγόνου (η οποία είναι πάντα περίπου 21% της βαρομετρικής) μειώνεται. Επομένως, έχουμε λιγότερο διαθέσιμο οξυγόνο: για παράδειγμα, στα 1500 μέτρα υπάρχει περίπου 84% οξυγόνο σε σύγκριση με το επίπεδο της θάλασσας. στα 2000 m περίπου 80%, στα 3000 m περίπου τα 2/3. Όλα αυτά συνεπάγονται προοδευτική μείωση της ικανότητας άσκησης και την ανάγκη κατάλληλου εγκλιματισμού για την αποφυγή της ασθένειας του υψόμετρου. Οι υψομετρικές ταξινομήσεις στον τομέα της ορεινής ιατρικής λαμβάνουν υπόψη τις προσαρμογές του σώματος που θα είναι πιο απαιτητικές όσο μεγαλύτερο είναι το υψόμετρο. Επομένως, λαμβάνοντας υπόψη το μεσαίο υψόμετρο (1500-2500μ), το μεγάλο υψόμετρο (2500-3500μ, Όλυμπος 2917μ), το πολύ μεγάλο υψόμετρο (πάνω από 3500-5500μ) και το ακραίο υψόμετρο (> 5500μ) θα είναι ακριβώς τα μεγαλύτερα υψόμετρα που προκαλούν ενόχληση, εξίσου σε ενήλικες και σε παιδιά. Η παθολογία που συνδέεται με το υψόμετρο ορίζεται ως η οξεία ασθένεια του βουνού και διακρίνεται σε ήπια, μέτρια και σοβαρή, στις δύο τελευταίες περιπτώσεις μπορεί να υπάρχει εγκεφαλικό οίδημα ή/και πνευμονικό οίδημα.

Πάνω από τα 2500 μέτρα, ο κίνδυνος εμφάνισης αυτής της παθολογίας είναι υπαρκτός, ειδικά εάν διανυκτερεύσετε και, καθώς εξελίσσεται, τα παιδιά ανταποκρίνονται με παρόμοιο τρόπο με τους ενήλικες, επίσης επειδή η διαδικασία εγκλιματισμού περιλαμβάνει πανομοιότυπες αλλαγές. Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι τα μικρότερα παιδιά έχουν ανατομικές ιδιαιτερότητες, ειδικά στο αναπνευστικό σύστημα, που τα διαφοροποιούν από τους ενήλικες και μπορεί να έχουν διαφορετική απάντηση στην υποξία. Επιπλέον, το παιδί δεν ξέρει πώς να αναφέρει τα συμπτώματα που από μόνα τους είναι ύπουλα, που μπερδεύονται εύκολα με ένα γριππώδες σύνδρομο (γενική αδιαθεσία – ναυτία – πονοκέφαλος) που έχει ως αποτέλεσμα έλλειψη όρεξης, έλλειψη επιθυμίας για παιχνίδι και απώλεια ύπνου, που είναι οι τρεις παράμετροι για την εκτίμηση της βαρύτητας των συμπτωμάτων ιδιαίτερα σε μικρότερα παιδιά. Ο χρόνος έναρξης μπορεί να μας βοηθήσει καθώς η εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων εμφανίζεται από 4 έως 12 ώρες μετά την άφιξη σε μεγάλο υψόμετρο και επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τυχόν διανυκτερεύσεις, εάν δεν τηρούνται οι χρόνοι εγκλιματισμού (300 μέτρα ανά ημέρα ανάβασης σε υψόμετρα άνω των 3000 μέτρων). Η εστίασή μας στην πρόληψη της νόσου στην οποία τα παιδιά είναι πιο ευαίσθητα είναι η οξεία ήπια ασθένεια του βουνού.

Ένα παιδί λίγων μηνών και έως 2 ετών μπορεί να μείνει σε υψόμετρο 2000 μέτρων. αλλά για τα νεογέννητα (πρώτες 30 ημέρες) δεν συνιστάται να κοιμούνται πάνω από τα 1500 μέτρα.

Στην πρώιμη παιδική ηλικία (έως 2 ετών) δεν αντενδείκνυται να φτάσετε τα 2000 μέτρα, ενώ οι αναβάσεις σε μεγαλύτερα υψόμετρα πρέπει να αποφεύγονται. Από τα στοιχεία της βιβλιογραφίας διαπιστώνεται ότι υψόμετρο έως 1500 μέτρα είναι καλά ανεκτό σε παιδιά κάτω των 12 μηνών, σε υψόμετρο στο οποίο μπορούν να παραμείνουν για αρκετές ημέρες. Είναι δυνατό να ξεπεράσετε αυτό το όριο (ποτέ πάνω από 2000 μέτρα) αρκεί να ανεβοκατεβείτε μέσα στην ημέρα και η ανάβαση να είναι αργή και σταδιακή (με τα πόδια και όχι με μηχανικά μέσα).

Τα παιδιά ηλικίας μεταξύ 2 και 5 ετών μπορούν να σκαρφαλώσουν έως και τα 2500-3000 μέτρα, αλλά απαιτείται προσοχή, καθώς σε αυτές τις ηλικίες δεν είναι πάντα εύκολο για τα παιδιά να περιγράψουν και να μεταδώσουν τα συμπτώματα σε αντίθεση με αυτό που συμβαίνει στην ηλικιακή ομάδα μεταξύ 5 και 10 ετών, ηλικία κατά την οποία, ωστόσο, αυτό το υψόμετρο είναι καλά ανεκτό ακόμα κι αν είναι πάντα απαραίτητο να προσέχουμε για πιθανή εμφάνιση οξείας ασθένειας του βουνού.

Ένα παιδί από 2 έως 10 ετών μπορεί να έχει οξεία ασθένεια του βουνού σε υψόμετρα άνω των 2500 μέτρων εάν δεν τηρούνται οι χρόνοι εγκλιματισμού.

Αποφύγετε να πηγαίνετε παιδιά στα βουνά σε υψόμετρο άνω των 2000 μέτρων εάν υπάρχουν οξείες αναπνευστικές παθήσεις, ακόμη και ασήμαντες, αναιμία ή καρδιακές παθήσεις.

Να θυμάστε ότι το δέρμα και τα μάτια πρέπει να προστατεύονται από την ηλιακή ακτινοβολία. Από αυτή την άποψη, φοράτε γυαλιά ηλίου (καλό είναι να έχετε ένα εφεδρικό ζευγάρι), φοράτε καπέλο με γείσο, τεχνικό ρουχισμό που να ευνοεί τη διασπορά της θερμότητας, αντηλιακό υψηλής προστασίας (spf 50) που να εφαρμόζεται κάθε 2-3 ώρες.

Τα παιδιά είναι πιο ευαίσθητα στο κρύο από τους ενήλικες και το 30% της θερμότητας χάνεται από την κεφαλή.

Τα μικρά παιδιά που μεταφέρονται σε σακίδια πλάτης είναι ακόμη πιο ευαίσθητα στις χαμηλές θερμοκρασίες, δεδομένης της ακινησίας τους κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Συνιστώνται εγκεκριμένα σακίδια για να διασφαλιστεί η σωστή στάση του σώματος, καθώς πιέζονται τα μεγάλα τους αγγεία.

Οι γρήγορες αλλαγές στο υψόμετρο (αναβάσεις ή/και καταβάσεις με τελεφερίκ ή κάθισμα, για παράδειγμα) μπορεί να προκαλέσουν πόνο στο αυτί.

Να θυμάστε ότι το παιδί για να πάει στο βουνό παρακινείται από διαφορετικούς λόγους από αυτούς του ενήλικα για τους οποίους το παιχνίδι ή η ανακάλυψη πρέπει πάντα να υπερισχύει της σωματικής απόδοσης.

Θωμάς Παπαλεξανδρής
Παιδίατρος