Τελευταία καταγράφονται δεκάδες κρούσματα της νόσου “Χεριών-Ποδιών-Στόματος” στην κοινότητα των σχολείων. Η ίωση αυτή είναι πολύ μεταδοτική και είναι ευρέως διαδεδομένη σε όλο τον κόσμο, αν και μπορεί να εξαπλωθεί όλο τον χρόνο, η υψηλότερη συχνότητα στην Ελλάδα καταγράφεται την άνοιξη και το φθινόπωρο. Συχνά, περιορισμένες αλλά επίμονες επιδημίες εμφανίζονται σε παιδικούς σταθμούς και νηπιαγωγεία. Προκαλείται συχνότερα από τον ιό Coxsackie A16 κι από άλλους εντεροϊούς. Η λοίμωξη υφίεται από μόνη της μέσα σε 7-10 ημέρες, αλλά μπορεί να παραμείνει μεταδοτική έως και ένα μήνα μετά τα πρώτα συμπτώματα και για αυτή δεν υπάρχει ειδική θεραπεία.

Πώς μεταδίδεται η νόσος;

Με τον αέρα (βήχας και φτάρνισμα)

Μέσω της πεπτικής οδού (με την σωματική επαφή και με την επαφή με υλικά και επιφάνειες μολυσμένες από ρινικές εκκρίσεις, σάλιο ή κόπρανα ατόμου που έχει προσβληθεί από τον ιό ή από μολυσμένο νερό).

Πως μοιάζει; Ποια είναι τα συμπτώματα;

Τα πιο κοινά συμπτώματα αυτής της εξανθηματώδους νόσου αφορούν τα χέρια, τα πόδια και το στόμα (εξ ου και η ονομασία «χέρια-στόμα-πόδια), μερικές φορές τα γεννητικά όργανα και εμπλέκονται και οι γλουτοί. Συνήθως εμφανίζονται μικρές, μη κνησμώδεις φουσκάλες.

Ποια είναι η κατανομή των φυσαλίδων στο σώμα;

1. Στις παλάμες των χεριών

2. Στα πέλματα των ποδιών

3. Στην περιοχή της πάνας

Περιστασιακά μπορεί να επεκταθούν σε ολόκληρα τα χέρια και τα πόδια γύρω από το στόμα, μέχρι τα μάγουλα και μέσα στο στόμα (ενάνθημα). Τα τελευταία είναι αρκετά επώδυνα, τόσο που μπορεί να προκαλέσουν ανορεξία και άρνηση στερεών τροφών, μερικές φορές ακόμη και υγρών. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η μείωση της κατανάλωσης τροφής και νερού είναι τόσο σημαντική ώστε να προκαλεί μια κατάσταση αφυδάτωσης για την οποία απαιτείται νοσηλεία. Ο πυρετός δεν είναι πάντα παρών. Ένα άλλο μη τυπικό σύμπτωμα είναι το αιφνίδιο κοιλιακό άλγος.

Ένα σύνηθες λάθος είναι να ερμηνεύουμε τις βλάβες στο σώμα και στην στοματική κοιλότητας ως έκφραση ανεμευλογιάς ή ερπητικής ουλοστοματίτιδας (ειδικά αν υπάρχει πυρετός) ή ακόμα και στοματικών ελκών από μύκητες. Ο παιδίατρος μπορεί να διαλύσει όλες αυτές τις αμφιβολίες και να κάνει την σωστή διάγνωση, αξιολογώντας όλα τα σημεία και συμπτώματα, δια ζώσης πάντοτε κι όχι από το τηλέφωνο.

Σε αντίθεση με αυτό που λέγεται συχνά, ο βήχας και η λαρυγγίτιδα δεν είναι κοινά συμπτώματα της ίωσης. Ο πόνος στο στόμα αναφέρεται συχνά «στο λαιμό» από τα μικρότερα παιδιά που δεν ξέρουν πώς να εντοπίσουν με ακρίβεια την προέλευσή του και ακόμη και σε αυτή την περίπτωση η παιδιατρική επίσκεψη θα είναι καθοριστική και επαρκής. Μπορεί να συμβεί να παρατηρήσετε μια λευκή γλώσσα, τα κόκκινα και πρησμένα χείλη.

Ποια είναι η πορεία της νόσου;

Η νόσος έχει γενικά καλοήθη πορεία και τείνει να υφίεται αυθόρμητα χωρίς ιδιαίτερες επιπλοκές, η πλήρης ανάρρωση επέρχεται σε 7-21 ημέρες το πολύ.

Πόσο καιρό είναι μεταδοτικό;

ΠΡΙΝ: ήδη κατά την επώαση (ο χρόνος που η ασθένεια δεν είναι «ορατή» αλλά εξαπλώνεται στον οργανισμό, η οποία διαρκεί από 3 έως 7 ημέρες).

ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ: σίγουρα στην ενεργό φάση της νόσου, στη συνέχεια, μέχρι να εξαφανιστούν τα κυστίδια και οποιαδήποτε άλλα συμπτώματα.

ΜΕΤΑ: όταν εξαφανιστούν τα τυπικά στοιχεία και όλα τα άλλα συνοδά συμπτώματα και η ασθένεια θεωρείται λυθείσα, ο ιός αποβάλλεται στις εκκρίσεις για αρκετές εβδομάδες, επομένως είναι απαραίτητο να περιοριστεί η διαγνωσμένη λοίμωξη, να καθοδηγηθούν τα παιδιά στο σωστό πλύσιμο των χεριών ώστε να συγκρατηθούν οι μικροεπιδημίες στα σχολεία.

Υπάρχει κάποια συγκεκριμένη θεραπεία;

Εάν υπάρχει πυρετός ή πολλή ενόχληση στο στόμα μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε παρακεταμόλη. Καταπραϋντικά σπρέι ή τζελ για τον στοματικό βλεννογόνο μπορεί επίσης να είναι χρήσιμα. Αλλά αυτό που είναι πιο σημαντικό είναι να ελέγξετε ότι το παιδί σας πίνει αρκετά υγρά (νερό ή smoothies φρούτων με νερό) και προσπαθείστε να προτείνετε ημιστερεά, μη όξινα, όχι υπερβολικά ζαχαρούχα ή αλμυρά τρόφιμα, για να μην επιδεινώσετε τον πόνο και τα υγρά να είναι σε θερμοκρασία δωματίου ή κρύα.

Ερωτήσεις και αμφιβολίες γονέων για την νόσο

1. Μπορεί να επιστρέψει η νόσος των χεριών, του στόματος και των ποδιών;

Γενικά δεν εμφανίζεται, αλλά έχουν περιγραφεί σπάνιες περιπτώσεις επαναμόλυνσης.

2. Για επανεισδοχή στο νηπιαγωγείο ή στο σχολείο, αφού το παιδί έχει νοσήσει, χρειάζεται βεβαίωση γιατρού;

Όταν το παιδί δεν έχει πλέον συμπτώματα, μπορεί να επιστρέψει στο σχολείο χωρίς πιστοποιητικό, αν και (όπως είπαμε και πριν) ο ιός εξαλείφεται πολλές εβδομάδες μετά την ανάρρωση, δεν χρειάζεται απομόνωση στο σπίτι, ούτε αναφορά ασθένειας στις αρχές.

3. Μπορεί ακόμη και ένα νεογέννητο να αρρωστήσει;

Όσο πιο μικρό είναι το παιδί τόσο μεγαλύτερη προσοχή πρέπει να δώσουμε στον έλεγχο της διατροφής και της ενυδάτωσης.

4. Μπορώ να κάνω μπάνιο ή ντους ή σαμπουάν;

Σίγουρα μπορούμε να πλύνουμε άφοβα όλα τα μέρη του σώματος.

5. Είναι δυνατόν να πάμε στη θάλασσα, στη λίμνη ή στην πισίνα;

Μπορείτε να κάνετε οποιοδήποτε είδος σωματικής ή ψυχαγωγικής δραστηριότητας, να προσέχετε όμως την έκθεση στον ήλιο, γιατί σε αυτή την περίπτωση είναι απαραίτητο να εφαρμόζετε αποτελεσματικά και αποδοτικά προϊόντα για την θωράκιση από τις ακτινοβολίες UVA/UVB και ισχύουν πάντα οι κανόνες για την σωστή έκθεση στον ήλιο.

Θωμάς Παπαλεξανδρής
Παιδίατρος