Είναι μια πολύ συχνή κατάσταση που συνήθως προκαλείται από επαναλαμβανόμενες ιογενείς λοιμώξεις, οι οποίες ευνοούνται από την πρώιμη έναρξη του παιδικού σταθμού, την ρύπανση των πόλεων και το παθητικό κάπνισμα.

Οι υποτροπιάζουσες λοιμώξεις, δηλαδή αυτές που επανεμφανίζονται διαδοχικά, είναι συχνές στα παιδιά και αφορούν κυρίως τους ανώτερους αεραγωγούς. Αυτή η κατάσταση εμφανίζεται συνήθως στην προσχολική ηλικία, που συμπίπτει με την εισαγωγή του παιδιού στον παιδικό σταθμό ή στο νηπιαγωγείο. Αν και είναι μια καλοήθης κατάσταση που προορίζεται να έχει μια ευνοϊκή εξέλιξη μέσα σε 6-7 χρόνια το πολύ, παρεμβαίνει σε μεγάλο βαθμό στην ευημερία του παιδιού και στην διαχείρισή του από την οικογένεια, καθώς και στον καθορισμό σημαντικών υγειονομικών και κοινωνικών δαπανών.

Τα συμπτώματα των επαναλαμβανόμενων λοιμώξεων του αναπνευστικού (ΕΛΑ) αντιπροσωπεύονται από μια σειρά οξέων συμβάντων που αφορούν έναν καθορισμένο τομέα (αυτί, φάρυγγας, αμυγδαλές) ή κατά καιρούς διαφορετικούς άλλους τομείς των ανώτερων και κατώτερων αεραγωγών.

Τα κριτήρια για τον ορισμό ενός παιδιού με ΕΛΑ είναι:

Μεταξύ 1 και 3 ετών:

6 ή περισσότερες λοιμώξεις της αναπνευστικής οδού σε 1 χρόνο από τις οποίες η 1 μπορεί να είναι πνευμονία, ακόμη και σοβαρή ή 2 μη βαριές πνευμονίες σε 1 έτος επιβεβαιωμένες με ακρόαση ή/και ακτινολογική εξέταση.

Μεταξύ 3 και 6 ετών:

5 ή περισσότερες λοιμώξεις της αναπνευστικής οδού σε 1 χρόνο από τις οποίες η 1 μπορεί να είναι πνευμονία, ακόμη και σοβαρή ή 2 μη σοβαρές πνευμονίες σε 1 έτος επιβεβαιωμένες με ακρόαση ή/και ακτινολογική εξετάση.

Μεταξύ 6 και 12 ετών:

3 ή περισσότερες λοιμώξεις της αναπνευστικής οδού σε 1 χρόνο από τις οποίες η 1 μπορεί να είναι πνευμονία, ακόμη και σοβαρή ή 2 μη σοβαρές πνευμονίες σε 1 έτος επιβεβαιωμένες με εξέταση ή/και ακτινολογική εξέταση.

Παιδιά με ΕΛΑ αποκλειστικά σε ένα σημείο ή με γνωστή ανοσοανεπάρκεια ή υπάρχουσα πνευμονική/καρδιακή/νευρομυϊκή/γενετική πάθηση εξαιρούνται από αυτόν τον ορισμό. Επιπλέον, αυτός ο ορισμός δεν ισχύει για παιδιά κάτω του 1 έτους, λόγω της παθητικής άμυνας από τα «έτοιμα» αντισώματα της μητέρας που διαπερνούν τον πλακούντα (κυρίως έναντι της γρίπης, του συγκυτιακού ιού και του κοινού κρυολογήματος, ιδιαιτερα όσον αφορά αυτό το τελευταίο στα νεογνά) και διαμέσω του μητρικού γάλακτος. Έτσι, όπως αναμενόταν, όλα τα νέα δίχρονα παιδάκια της τελευταίας διετίας των lockdown – κακής πολιτικής κατά την γνώμη μου – λόγω της πανδημίας του κοροναϊού, δεν θα έχουν αναγκαστικά τα αντισώματα των μητέρων τους που φορούσαν μάσκες κατά την καραντίνα, ώστε να τους τα διοχετεύσουν από τον πλακούντα και τον θηλασμό.

Τα συμπτώματα των επαναλαμβανόμενων λοιμώξεων μπορεί να είναι διαφορετικά:

Μη ειδική λοίμωξη της ανώτερης αναπνευστικής οδού, που εκδηλώνεται με πυρετό και ερυθρότητα όλων των βλεννογόνων.

Φαρυγγοαμυγδαλίτιδα, που αφορά μόνο τον φάρυγγα και τις αμυγδαλές μαζί με τους οπίσθιους τραχηλικούς λεμφαδένες

Ωτίτιδα, με κοκκίνισμα της τυμπανικής μεμβράνης

Λαρυγγίτιδα με αφωνία ή δυσφωνία (ολική ή μερική αδυναμία παραγωγής ήχων με τη φωνή), τσιριχτή φωνή και δυσκολία στην αναπνοή, συχνότερη στο δεύτερο-τρίτο έτος της ζωής

Τραχειοβρογχίτιδα με βήχα

Αποφρακτική βρογχίτιδα ή ασθματική βρογχίτιδα με βήχα, συριγμό και δυσκολία στην αναπνοή.

Πνευμονία, που συχνά χαρακτηρίζεται από πυρετό με ή χωρίς βήχα και δυσκολία στην αναπνοή.

Οι περισσότερες από αυτές τις λοιμώξεις είναι ιογενούς προέλευσης. Οι πιο συνηθισμένοι ιοί που εμπλέκονται είναι RNA ιοί, όπως ο ρινοϊός A, B, C, ο ιός της παραγρίπης, ο αναπνευστικός συγκυτιακός ιός. Τα βακτηριακά αίτια είναι κυρίως ο β-αιμολυτικός στρεπτόκοκκος της ομάδας Α, ο πνευμονιόκοκκος, ο Haemophilus influenzae και είναι λιγότερο συχνά. Είναι επίσης πιθανές ταυτόχρονες λοιμώξεις με ιούς και βακτήρια, γι’ αυτό κι έχει παρατηρηθεί ύφεση των συμπτωμάτων με την χορήγηση αντιβιοτικής αγωγής.

Παράγοντες διευκόλυνσης

• Πρώιμη ένταξη στις σχολικές κοινότητες.
• Έκθεση στο παθητικό κάπνισμα.
• Πολυμελείς οικογένειες.
• Εποχικότητα
• Μόλυνση του περιβάλλοντος
• Αναπνευστικές αλλεργίες
• Καταστάσεις δυσαπορρόφησης (για παράδειγμα η κοιλιοκάκη).
• Ανοσολογικές ανεπάρκειες
• Πιο σπάνια: κυστική ίνωση, σακχαρώδης διαβήτης, καρδιακές παθήσεις

Τα παιδιά με υποτροπιάζουσες λοιμώξεις μπορούν να ταξινομηθούν σε τρεις κατηγορίες:

• Υγιή παιδιά (80%)
• Αλλεργικά παιδιά (20%)
• Παιδιά με ανοσολογική ανεπάρκεια (πολύ σπάνια)

Στην ομάδα των υγιών παιδιών με υποτροπιάζουσες λοιμώξεις του αναπνευστικού, η αιτία εντοπίζεται στη φυσιολογική ανωριμότητα του ανοσοποιητικού συστήματος στα πρώτα χρόνια της ζωής. Αυτή η μορφή ανωριμότητας εξαρτάται κυρίως από τρεις παράγοντες:

• Ανωριμότητα ολόκληρου του αμυντικού συστήματος του οργανισμού (φυσική, κυτταρική-φαγοκυττάρωση και χυμική άμυνα)
• Το ανοσοποιητικό σύστημα δεν έχει ακόμη αντιμετωπίσει ιούς και βακτήρια (όπως στο σύγχρονο lockdown).
• Καταπραϋντική δράση των ιογενών λοιμώξεων στο ανοσοποιητικό σύστημα.

Οι υποτροπιάζουσες λοιμώξεις του αναπνευστικού στην παιδική ηλικία είναι στις περισσότερες περιπτώσεις εντελώς φυσιολογικά κι αναμενόμενα συμβάντα, λόγω  της παροδικής ανωριμότητας του ανοσοποιητικού συστήματος.

Οφείλονται κατά 80% σε ιογενείς λοιμώξεις που υποχωρούν αυθόρμητα, γι’ αυτό συνιστάται επικοινωνία με τον θεράποντα παιδίατρο και περιορισμένη χρήση αντιβιοτικών, εκτός από τις περιπτώσεις που τα συνταγογραφεί ο ίδιος.

Το πιο σημαντικό εργαλείο για την πρόληψη των επαναλαμβανόμενων λοιμώξεων του αναπνευστικού είναι η σωστή υγιεινή των χεριών και η μείωση των ευνοϊκών παραγόντων (κάπνισμα, μόλυνση του περιβάλλοντος, έκθεση σε πολυσύχναστα μέρη).

Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχουν επιστημονικά στοιχεία που να συνιστούν τη συνήθη χρήση προβιοτικών, πρεβιοτικών, βακτηριακών λυμάτων (bacterial lysates), βιταμινών και ιχνοστοιχείων για την πρόληψη των ΕΛΑ. Επί του παρόντος, επίσης δεν συνιστάται η προληπτική αδενοαμυγδαλεκτομή.

Θωμάς Παπαλεξανδρής
Παιδίατρος