Πολλά δημόσια συστήματα υγείας ανά τον κόσμο προσπαθούν εδώ και δεκαετίες να αγκαλιάσουν και να προασπίσουν την υγεία των παιδιών, μέσω της ενίσχυσης του δεσμού μητέρας-νεογνού ήδη από το μαιευτήριο, της προώθησης του μητρικού θηλασμού, του υποχρεωτικού εμβολιασμού έως την ενηλικίωση, της προληπτικής παιδιατρικής σε πρωτοβάθμιο επίπεδο και της ενημέρωσης οικογενειών, σχολείων και φορέων σε θέματα ασφάλειας στην καθημερινότητα του παιδιού.
ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ Η τρυφερότητα και το ευάλωτο της βρεφικής και παιδικής ηλικίας καθιστούν τον πληθυσμό αυτό ιδιαίτερα ευαίσθητο σε επιβλαβείς φυσικούς ή τεχνητούς παράγοντες, ενώ η ψυχολογική επιρροή φαίνεται να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην σωστή και υγιή του ανάπτυξη.
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Ιστορικά, η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ) και η UNICEF έχουν αναλάβει από ιδρύσεως τους την προστασία των νεογνών, των βρεφών και των παιδιών για την προάσπιση της υγείας τους στις αναπτυσσόμενες, αλλά και στις αναπτυγμένες χώρες. Έτσι, έχει καταστρωθεί μια παγκόσμια στρατηγική για την διατροφή των βρεφών και των μικρών παιδιών, που βελτιώνει την αύξηση, την ανάπτυξη και την υγεία τους και μέσω αυτών της επιβίωσης τους. Κορωνίδα αυτής της στρατηγικής είναι η απρόσκοπτη προώθηση του μητρικού θηλασμού τα δύο πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού, η οποία και θεσπίστηκε στην διάσκεψη της ΠΟΥ στην Φλωρεντία της Ιταλίας το 1990. Στην Ελλάδα η προσπάθεια υποστήριξης του μητρικού θηλασμού ξεκίνησε την δεκαετία του 1980 υπό τον καθηγητή της Παιδιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Ματσανιώτη.
10 ΒΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΠΙΤΥΧΗ ΜΗΤΡΙΚΟ ΘΗΛΑΣΜΟ Αποτελούν οδηγίες για τα μαιευτήρια και ελάχιστα αποδεκτά κριτήρια για να χαρακτηρισθεί ένα ίδρυμα ως φιλικό προς τα βρέφη. Συνοψίζονται ως εξής:
1. Ύπαρξη γραπτής πολιτικής, που να ακολουθείται από όλους τους φορείς του μαιευτηρίου που ασχολούνται με την περιγεννητική φροντίδα.
2. Να υπάρχει εκπαίδευση στους φορείς των ιδρυμάτων αυτών, ώστε να είναι ικανοί να εφαρμόσουν την πολιτική αυτή.
3. Να ενημερώνονται οι μέλλουσες μητέρες και οι θηλάζουσες γυναίκες για τα πλεονεκτήματα του μητρικού θηλασμού.
4. Να εφαρμόζεται η επαφή δέρμα με δέρμα (skin-to-skin) και η εγκατάσταση του μητρικού θηλασμού το πρώτο μισάωρο μετά τον τοκετό, με την βοήθεια του εκπαιδευμένου προσωπικού.
5. Οι μητέρες πρέπει να εκπαιδεύονται συνεχώς στην τέχνη του θηλασμού. Όταν υπάρχει πρόωρος τοκετός, η μητέρα να ενθαρρύνεται να διατηρεί την γαλουχία με κατάλληλες τεχνικές εκμύζησης και διατήρησης του μητρικού γάλακτος.
6. Στο νεογέννητο να χορηγείται μόνο μητρικό γάλα, ούτε υγρά, ούτε συμπληρώματα διατροφής εάν δεν υπάρχει σοβαρός ιατρικός λόγος.
7. Εφαρμογή του συστήματος rooming-in, δηλαδή το νεογέννητο δίπλα στην μητέρα του 24 ώρες το 24ωρο.
8. Απεριόριστος και ελεύθερος μητρικός θηλασμός (σε ειδικά διαμορφωμένους δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους).
9. Αποφυγή χορήγησης πιπίλων τουλάχιστον για 40 ημέρες.
10. Ίδρυση και διασπορά ομάδων υποστήριξης του μητρικού θηλασμού στην κοινότητα και μετά την έξοδο του νεογνού από το μαιευτήριο.
ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΩΔΙΚΑΣ ΕΜΠΟΡΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΤΩΝ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ Το 1981 η ΠΟΥ επικύρωσε το δικαίωμα κάθε παιδιού, εγκύου και θηλάζουσας γυναίκας να τρέφονται σωστά, με αποτέλεσμα την διατήρηση της υγείας τους. Επισημάνθηκε, επίσης, το πρόβλημα της κακής διατροφής των νεογνών και των βρεφών, που είναι μέρος ενός γενικότερου θέματος πλημμελούς εκπαίδευσης, φτώχειας και αδικίας, ακόμη και στις αναπτυγμένες κοινωνίες. Τα γάλατα της πρώτης και δεύτερης βρεφικής ηλικίας, που είναι τροποποιημένα προϊόντα αγελαδινού γάλακτος, καθώς και οι συμπληρωματικές τροφές (τρόφιμα και επιδόρπια), που δίνονται με μπουκάλι, θηλές ή κουτάλι, θεωρούνται υποκατάστατα του μητρικού γάλακτος και πρέπει να κυκλοφορούν στην αγορά με θεμιτό τρόπο (άριστη ποιότητα, επάρκεια, σαφείς πληροφορίες για την χρήση τους). Επιγραμματικά ο Κώδικας αναφέρει:
1. Έλεγχος των πληροφοριών που παρέχονται από τις βιομηχανίες γαλάτων στο ευρύ κοινό, ώστε να προβάλλεται ξεκάθαρα η αξία του μητρικού θηλασμού στην κοινότητα, αλλά και το οικονομικό κόστος από την χρήση τους.
2. Απαγόρευση στις εταιρείες να προσφέρει δώρα ή δείγματα στους επαγγελματίες υγείας.
3. Οδηγίες για τα τροποποιημένα αγελαδινά γάλατα δίνονται μόνο από τους ιατρούς.
4. Τα νοσηλευτικά ιδρύματα-μαιευτήρια πρέπει να αγοράζουν τα γάλατα αυτά στην πραγματική τιμή και να μην τα διανέμουν δωρεάν στις μητέρες.
5. Τα κράτη που έχουν υπογράψει τον Κώδικα πρέπει να ελέγχουν για το αν τηρείται ορθά. Ο Κώδικας έχει μεταφραστεί στα ελληνικά και μπορεί να αναζητηθεί στην ιστοσελίδα της IBFAN Ελλάδος: www.ibfan.gr
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΦΙΛΙΚΩΝ ΠΡΟΣ ΤΑ ΒΡΕΦΗ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΩΝ Η επιθυμία να καταστεί ένα νοσηλευτικό ίδρυμα φιλικό προς τα βρέφη είναι το πρώτο βήμα για την διαδικασία αυτή. Όταν εφαρμόζονται τα 10 βήματα για τον επιτυχή μητρικό θηλασμό και πληρούνται οι προϋποθέσεις του διεθνούς κώδικα εμπορίας υποκατάστατων του μητρικού γάλακτος μπορεί το νοσηλευτικό ίδρυμα να ζητήσει εξωτερική αξιολόγηση. Η συνεχής καταγραφή της κατάστασης προαγωγής του μητρικού θηλασμού καθώς και η τακτική ενημέρωση περί των νεότερων δεδομένων στον τομέα αυτό αποτελούν εργαλεία αυτοαξιολόγησης και προόδου.
ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΟΦΕΛΗ Τελικά η δημόσια υγεία κερδίζει από την λειτουργία των ‘φιλικών προς τα βρέφη’ νοσοκομείων; Τα επιδημιολογικά δεδομένα μιλούν από μόνα τους:
· Οι γυναίκες που δεν θήλασαν έχουν ως και 3% περισσότερο κίνδυνο για καρκίνο του μαστού πριν την εμμηνόπαυση.
· Επίσης έχουν 1% μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών.
· Νεογνά που δεν έλαβαν καθόλου μητρικό γάλα έχουν 7 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης νεκρωτικής εντεροκολίτιδας, 2 φορές οξείας μέσης ωτίτιδας και συνδρόμου αιφνιδίου βρεφικού θανάτου.
· Παιδιά που δεν θήλασαν ποτέ έχουν αυξημένο κίνδυνο για εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη, άσθματος, λευχαιμίας και χρόνιων φλεγμονών του εντέρου. Από οικονομικής πλευράς η αύξηση του ποσοστού μητρικού θηλασμού μπορεί να μειώσει την συχνότητα πολλών ασθενειών και επακόλουθα το κόστος για τα δημόσια συστήματα υγείας των χωρών. Επίσης, σε επίπεδο οικογένειας, η εφαρμογή του μητρικού θηλασμού μπορεί να μειώσει τα έξοδα από την αγορά ξένου γάλακτος κατά 1500$ το πρώτο έτος ζωής, όπως αναδείχθηκε σε έρευνα στις ΗΠΑ την προηγούμενη δεκαετία.Από περιβαλλοντικής πλευράς, το μητρικό γάλα, ως φυσική τροφή, μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν αποκλειστικό στοιχείο διατροφής το πρώτο έτος ζωής, δεν απαιτεί χρήση συσκευασιών, χαρτιού, καυσίμων, που μολύνουν το περιβάλλον, για την παρασκευή και μεταφορά του, σε αντίθεση με το ξένο γάλα.
ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ ΦΙΛΙΚΑ ΠΡΟΣ ΤΑ ΒΡΕΦΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Από το 1991 περισσότερα από 20000 νοσηλευτικά ιδρύματα σε ολόκληρο τον κόσμο έχουν ανακηρυχθεί φιλικά προς τα βρέφη (baby friendly hospitals) και έχουν ως προτεραιότητα τα ΄10 βήματα του μητρικού θηλασμού’. Στην Ελλάδα από την δεκαετία του 1980, που συστήθηκε η Ελληνική Επιτροπή Θηλασμού, η πρωτοβουλία για την δημιουργία των baby friendly hospitals ξεκίνησε στο νοσοκομείο ‘Έλενα Βενιζέλου’, που από νωρίς διέθετε οργανωμένη τράπεζα μητρικού γάλακτος, τμήμα φυσιολογικών νεογνών και επιτροπή προώθησης μητρικού θηλασμού. Στην συνέχεια, στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο ‘Αττικόν’, από την αρχή της λειτουργίας του, εφαρμόστηκαν τα 10 βήματα για τον επιτυχή μητρικό θηλασμό και πλέον είναι το δεύτερο baby friendly νοσοκομείο στην Ελλάδα, όπου εργάζονται πιστοποιημένοι σύμβουλοι γαλουχίας και διοργανώνονται κάθε χρόνο ενημερωτικά σεμινάρια μητρικού θηλασμού για επαγγελματίες υγείας και γονείς. Στόχος της προσπάθειας αυτής είναι η προσφορά γνώσης και η υποστήριξη της νέας μητέρας και του ζευγαριού, ώστε να ξεπεραστούν τα εμπόδια και να θηλάσει επιτυχώς το μωρό της. ‘Όπως φαίνεται τα θεμέλια για μία υγιή και ισορροπημένη ζωή ξεκινούν από τις πρώτες ώρες μετά τον τοκετό. Οι επαγγελματίες υγείας που επωμίζονται το βάρος της περιγεννητικής φροντίδας και της παρακολούθησης μητέρας-παιδιού την πρώτη περίοδο μετά τον τοκετό οφείλουν να πιστέψουν στα 10 βήματα για τον επιτυχή μητρικό θηλασμό και να τα μεταδώσουν στους επόμενους. Ανταμοιβή θα είναι το χαμόγελο της μητέρας, το ήρεμο, ευτυχισμένο και υγιές μωρό.
ΘΩΜΑΣ Χ. ΠΑΠΑΛΕΞΑΝΔΡΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΟΣ
